Obserwatorium astronomiczne na Lubomirze (904 m n.p.m.) powstało na szczycie tej najwyższej góry Pasma Lubomira i Łysiny dzięki inicjatywie prof. Tadeusza Banachiewicza i obecnie nosi jego imię. Kierował on specjalną misją Instytutu Astronomicznego UJ, która zaraz po zakończeniu I wojny światowej poszukiwała miejsca dla dogodnej lokalizacji górskiego obserwatorium astronomicznego. Po badaniach terenowych w Beskidzie Wyspowym, Makowskim oraz w Gorcach wybór padł ostatecznie na szczyt w sąsiedztwie Łysiny, który wówczas nie miał nazwy. W 1922 r. 10 ha terenów leśnych na szczycie ofiarowali na rzecz instytutu władający tu rozległymi włościami Lubomirscy, i to na ich cześć w latach 30. nadano szczytowi obecną nazwę „Lubomir”. Budowę obserwatorium rozpoczęto od razu w 1922 r. Początkowo był to drewniany pawilon dla lunet oraz dom mieszkalny z przebudowanej stojącej tu już wcześniej leśniczówki i kilka innych mniejszych obiektów. W latach międzywojennych dzięki prowadzonym tu obserwacjom sodkryto m.in. dwie komety. Pierwsze obserwatorium zostało zniszczone przez Niemców we wrześniu 1944 r. Do odbudowy przystąpiono dopiero w XXI w. Ukończona w 2007 r. odbudowa doprowadziła do powstania murowanego z kamienia budynku z dwoma kopułami kryjącymi nowoczesne teleskopy. Obserwatorium jest udostępniane dla zwiedzających.